کارنامه مدیریت منابع آب استان پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در برنامه های دوم و سوم توسعه، پنج سد بزرگ با ظرفیت تنظیم 163 میلیون متر مکعب آب در سال ساخته شد و طرح های تأمین آب شرب و بهداشت کوتاه مدت شهرهای بجنورد، شیروان، اسفراین و جاجرم و گرمه و آشخانه اجرا گردید. علاوه بر این بیش از یکصد طرح مهم دیگر نیز برای مدیریت منابع آب در استان اجرا شده است که فهرست خلاصه‌ای از مهمترین آنها در پایان همین گزارش آمده است.

طرحهای مدیریت منابع آب استان
براساس آمارهای پایه، میانگین بارش سالانه در استان خراسان شمالی 294 میلیمتر و حجم آب تجدید شونده استان دو میلیارد و 420 میلیون متر مکعب است که یک میلیارد و 630 میلیون متر مکعب آن آبهای سطحی است و 790 میلیون متر مکعب آبخوانهای زیرزمینی را تغذیه می‌کند.
برای مهار آبهای سطحی استان خراسان شمالی تاکنون در برنامه‌های دوم وسوم توسعه کشور، پنج سد ساخته شده که توسط آنها سالانه حدود 165میلیون متر مکعب معادل 10درصد آبهای سطحی استان تنظیم می‌شود.
سد شیرین دره با توان تنظیم سالانه 65 میلیون و 800 هزار متر مکعب
سد شیروان با توان تنظیم سالانه 44 میلیون متر مکعب
سد اسفراین با توان تنظیم 39 میلیون و 300 هزار متر مکعب
سد شورک با توان تنظیم 6 میلیون و 500 هزار مترمکعب
و سد چری با توان تنظیم 3 میلیون و 500 هزار متر مکعب
علاوه بر این موارد، چهار سد جدید در دست ساخت و چهار سد دیگر نیز در این استان در دست مطالعه است که با بهره‌برداری از آنها مجموع توان تنظیم آب توسط سدهای استان به 282 میلیون متر مکعب در سال افزایش خواهد یافت.
مجموع منابع آب سطحی قابل تنظیم در استان خراسان شمالی 347 میلیون متر مکعب می‌باشد که حدود 65 میلیون متر مکعب آن مربوط به بندهای انحرافی است.
شبکه‌های آبیاری ساخته شده در پایاب سدهای استان حدود 18هزار هکتار زمین را زیر پوشش قرار می‌دهد با بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری در دست ساخت و مطالعه در پایاب سدهای استان، در مجموع بیش از 25 هزار هکتار زمین زیر پوشش این شبکه‌ها خواهد رفت. علاوه بر این، 13 هزار هکتار زمین نیز زیر پوشش کانالهای انتقال آب بندهای انحرافی قرار می‌گیرند.
طول مجموع رودخانه‌ها و مسیل‌های مهم در استان خراسان شمالی 2100 کیلومتر است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بستر و حریم 855 کیلومتر آن مطالعه شد. 94 درصد این کار پس از تشکیل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی انجام شده است. در بخش ساماندهی نیز در سه دهه اخیر 40 کیلومتر از رودخانه‌ها و مسیل‌های این استان ساماندهی شده است که 35 کیلومتر آن مربوط به پنج سال اخیر است.
شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی برای حفظ و احیای منابع آب زیرزمینی استان تاکنون پنج گروه گشت و نظارت را برای جلوگیری از حفاری چاههای غیرمجاز و توقف اضافه برداشت چاههای مجاز تشکیل داده و 531 حلقه چاه غیرمجاز را با همکاری مردم مسدود کرده است.
نصب شمارشگرهای هوشمند آب و برق در چاههای کشاورزی استان، تهیه و توزیع 5000 هزار حلقه لوح فشرده پویانمایی نجات آب زیرزمینی به زبانهای ترکی و کرمانجی و فارسی برای اطلاع‌رسانی و صدور پروانه‌های جدید بهره‌برداری براساس ساعت کارکرد و الگوی کشت سند ملی آب از دیگر اقدامات انجام شده این شرکت برای حفظ و احیای منابع آب زیرزمینی است.
علاوه بر این موارد برای تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی استان از سال 1385 تاکنون 566 پروژه با ظرفیت 36 میلیون و 500 هزار متر مکعب و یک پروژه تغذیه مصنوعی با ظرفیت سالانه دو میلیون و 500 هزار مترمکعب، اجرا شده است.

طرحهای آبرسانی به شهرهای بزرگ استان
برای تامین پایدار آب مورد نیاز برای آشامیدن و بهداشت شهرهای خراسان شمالی تا افق سال 1415، شرکت آب منطقه‌ای استان سه طرح آبرسانی را در دست اجرا و سه طرح آبرسانی را در دست مطالعه دارد. در این طرحها در مجموع 165 کیلومتر خط انتقال برای جابجایی مجموع سالانه 43 میلیون متر مکعب آب به شهرهای استان ساخته می‌شود.
طرح آبرسانی به شیروان از سد شیروان نیز با ظرفیت انتقال سالانه 9 میلیون متر مکعب در آبان ماه 1389 همزمان با سفر سوم دولت‌های نهم و دهم به استان خراسان شمالی به بهره‌برداری رسیده است.
طرح آبرسانی به بجنورد از سد شیرین‌دره با ظرفیت انتقال 20 میلیون و 500 هزار متر مکعب در سال در دست اجراست و عملیات اجرایی آن تاکنون 83 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. طول خط انتقال آب در این طرح 48 کیلومتر و اختلاف ارتفاع پمپاژ آب 740 متر است.
طرح آبرسانی به اسفراین از سد اسفراین نیز با ظرفیت انتقال 10 میلیون متر مکعب در سال در دست اجراست و عملیات اجرایی آن تاکنون بیش از 92 درصد پیشرفت داشته است.
طرح آبرسانی به شهرهای گرمه و جاجرم هم با ظرفیت انتقال سالانه 5 میلیون متر مکعب در دست اجراست و عملیات اجرایی آن تاکنون 75 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. طول خط انتقال آب در این طرح 50 کیلومتر است.
علاوه بر این موارد طرح آبرسانی به شهر آشخانه با ظرفیت انتقال 4 میلیون متر مکعب در سال، طرح آبرسانی به شهر فاروج با ظرفیت انتقال 3 میلیون متر مکعب در سال و طرح آبرسانی به شهر راز با ظرفیت انتقال سالانه یک میلیون و 500 هزار متر مکعب، در دست مطالعه است.

جهش در اعتبارات مدیریت منابع آب استان
رقم اعتبار اختصاص یافته به این شرکت برای حفظ و توسعه منابع آب استان از 185 میلیارد ریال در سال 1384 به 636 میلیارد ریال در سال 1390 افزایش یافته است.
شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی در سال 1390 حدود 80 طرح توسعه منابع آب را در دست مطالعه یا اجرا دارد.

تاریخچه شرکت
اداره کل آب در تاریخ 10/6/83 و شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان شمالی در 3/11/1384 تشکیل شد. مهمترین مأموریت شرکت کنترل و مهار آبهای مرزی و سیلاب های مصیبت زا و تأمین آب شرب و بهداشت شهرها و روستاها ، صنعت، کشاورزی و خدمات استان در حد ظرفیت و توان آبی با حفظ تعادل در حوزه های آبریز، حفاظت کمی و کیفی از منابع آب و بستر و حریم رودخانه‌ها و مسیلهای استان است.

خلاصه مهمترین طرح‌هایی که پس از انقلاب شکوهمند اسلامی در خراسان شمالی اجرا و تکمیل شده است
سد شیرین دره با توان تنظیم سالانه 65 میلیون و 800 هزار متر مکعب
سد شیروان با توان تنظیم سالانه 44 میلیون متر مکعب
سد اسفراین با توان تنظیم 39 میلیون و 300 هزار متر مکعب
سد شورک با توان تنظیم 6 میلیون و 500 هزار مترمکعب
سد چری با توان تنظیم 3 میلیون و 500 هزار متر مکعب
طرح آبرسانی به شهر بجنورد از چاههای ارکان و ساخت مخزن ده هزار متر مکعبی معصوم زاده و اجرای عملیات تکمیلی جمع‌آوری آب چاههای آب ارکان
طرح آبرسانی به شهر شیروان از سد شیروان (خط انتقال، تصفیه خانه، مخزن )
آبرسانی به نیروگاه گازی شیروان از بند انحرافی شیروان
اجرای شبکه های اصلی آبیاری و زهکشی و تاسیسات وابسته سد شیرین دره در ساحل چپ رودخانه
شبکه آبیاری و زهکشی درجه 1 و 2 اراضی پایاب سد شیروان (5713 هکتار )
شبکه آبیاری و زهکشی درجه 1و 2 اراضی پایاب سد اسفراین ( 6100 هکتار) وکارهای تکمیلی شبکه آبیاری
شبکه آبیاری و زهکشی اراضی پایاب سد چری (780 هکتار)
شبکه آبیاری و زهکشی شورک (1500 هکتار )
پروژه آبرسانی به سایت عشایری قلعه‌چه شیروان
عملیات تعمیر و نگهداری سدها و شبکه های آبیاری استان
ساختمان 10 بند انحرافی و کانال انتقال آب و حوضچه های تغذیه مصنوعی مربوط به آن
حفاری، لوله گذاری و پمپاژ8حلقه چاه اکتشافی و پیزومتر واقع در دشت شیروان
بازگشایی و ساماندهی مسیل های حاشیه وداخل شهر بجنورد (17 کیلومتر)
علامت‌گذاری مرز آبی ایران – ترکمنستان و بازگشایی، لایروبی بستر اولیه رودخانه سومبار برابر پروتکل 1336 ایران و شوروی سابق و بازگرداندن رودخانه در آن و ساماندهی بخش عمده آن.
ساماندهی رودخانه اترک (در محدوده روستای محمد آباد و استاد ، قلندر تپه و شش خانه)
پروژه تکمیل ساماندهی و لایروبی رودخانه روئین اسفراین( در محدوده روستاهای عراقی و روئین)
کانالهای انتقال آب شیرآباد و پیرشهید و عملیات تکمیلی آن به طول(6/14 کیلومتر )
پروژه حفر کانال و اجرای جاده سرویس محدوده کاداستر مخزن سد شیروان
پروژه برق رسانی و سیستم روشنایی 4 سد (سدهای گلول و بارزو شیروان،چری ، سد شیرین دره)
پروژه تأمین برق 3 بند انحرافی و شبکه آبیاری( آغمزار، امانلی ، قره خانبندی ، شبکه آبیاری بازار قارناس )
پروژه برق رسانی به ایستگاههای پمپاژ (شماره 1 و3طرح آبرسانی به شهر بجنورد، سایت عشایری قلعه چه)
پروژه تأمین برق مخزن2000متر مکعبی آب شرب شهر گرمه
پروژه تکمیل ساختمان بهره برداری و کارهای تکمیلی(متفرقه) مخزن ومحدوده سد شیرین دره
مطالعه و علامت گذاری رودخانه های قلجق ، گلیان ، چناران ، شیرین دره
طرحهایی که در دولت نهم ودهم آغاز شده و درحال اجراست
ساخت سد 3 مخزنی جدید و تاسیسات وابسته (سومبار، قزل داش و گلول)
طرح ملی آبرسانی به بجنورد از سد شیرین دره ( شامل 48 کیلومتر خط انتقال، مخزن 30 هزار متر مکعبی و تصفیه خانه)
طرح آبرسانی به شهر اسفراین از سد اسفراین
طرح آبرسانی به شهرهای گرمه و جاجرم
تکمیل و تجهیز ساختمان و ادامه عملیات تکمیلی کارهای باقیمانده سد شیرین دره
اجرای شبکه های آبیاری و زهکشی و تاسیسات وابسته سد شیرین دره ساحل راست
پروژه اجرای قسمتی از خطوط اصلی شبکه آبیاری شیرین دره فاز2اجرایی
پروژه های تکمیلی شبکه آبیاری و زهکشی و تاسیسات وابسته سد اسفراین
پروژه های تکمیلی شبکه آبیاری و زهکشی و تاسیسات وابسته سد بارزو شیروان
اجرای شبکه های آبیاری و زهکشی و تاسیسات وابسته سد گلول شیروان
اجرای بند انحرافی و کانال انتقال آب اینچه سفلی
حفاری و لوله گذاری 12حلقه چاه مشاهده ای در دشتهای اسفراین و صفی آباد
تکمیل و تجهیز ایستگاههای هیدرومتری و تبخیر سنجی استان
ساماندهی رودخانه شیرین دره محدوده روستای محمد آباد
مطالعه حریم و بستر و نشانه گذاری رودخانه شاهجوب
مطالعه حریم و بستر و نشانه گذاری رودخانه اترک محدوده جعفرآباد تا اخلی دنگل
پروژه های تکمیلی و تاسیسات جانبی بندها و کانالهای انتقال آب کشاورزی(کوشکی ترکمن و بند انحرافی شیروان)
پروژه های تأمین برق سه ایستگاه پمپاژ و مخازن مربوط

دستاوردهای ملی شرکت
با وجود آنکه تنها پنج سال از تشکیل شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی گذشته است این شرکت در عرصه ملی درخشش و دستاوردهای ملی قابل توجهی داشته است که به مهمترین آنها اشاره می‌شود.
کسب رتبه دوم اطلاع رسانی توسط روابط عمومی در بین شرکتهای آب منطقه‌ای کشور در سال 1385
کسب رتبه دوم روابط عمومی در گروه ب شرکتهای آب منطقه‌ای کشور در سال 1387
کسب عنوان "کارمند نمونه دستگاهی" وزارت نیرو توسط مهندس "حبیب اله راستگار" در سال 1385
کسب رتبه سوم اطلاع رسانی توسط پایگاه اینترنتی اطلاع رسانی شرکت در سالهای 1385 و 1387
کسب رتبه سوم در پروژه‌های تعادل بخشی، تغذیه مصنوعی و پخش سیلاب در گروه ب شرکتهای آب منطقه‌ای در سالهای 1386و 1387
کسب رتبه چهارم اداره حقوقی در گروه ب شرکتهای آب منطقه ای کشور در سال 1387
دریافت گواهینامه و استقرار، مراقبت و استمرار سیستم مدیریت کیفیت ISO9001-2000 در شرکت با هدف بهبود مستمر در سال 1386
دریافت گواهینامه سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی بر مبنای استاندارد OHSAS 18001-2007 در دی ماه 1388
کسب رتبه دوم برنامه‌ریزی و مطالعات پایه منابع آب در بین شرکت‌های آب منطقه‌ای کشور در ارزیابی معاونت امور مجامع در سال 1389
کسب رتبه ششم توسط شرکت در ارزیابی عملکرد در بین 30 شرکت آب منطقه ای کشور در سال 89